Ruka hadi kwenye maudhui makuu

Mawe ya Figo (Kidney Stones)

Utangulizi

Mawe ya figo ni moja ya matatizo ya kawaida yanayoathiri mfumo wa mkojo. Mawe haya huundwa kutokana na madini na chumvi zinazokusanyika kwenye figo na kuunda uvimbe mgumu kama jiwe. Mawe ya figo yanaweza kuwa madogo kama mchanga au makubwa kiasi cha kuziba njia ya mkojo. Ugonjwa huu unaweza kusababisha maumivu makali sana, hasa mawe yanapohamia kutoka kwenye figo hadi kwenye kibofu au njia ya mkojo (ureter).

Aina za Mawe ya Figo

Kuna aina nne kuu za mawe ya figo, ambayo hutegemea muundo wa kemikali:

  1. Mawe ya calcium oxalate: Haya ndiyo aina ya kawaida zaidi ya mawe ya figo. Hupatikana wakati kuna kiwango kikubwa cha kalsiamu na oxalate kwenye mkojo.

  2. Mawe ya uric acid: Haya hutokea wakati mkojo unakuwa na kiwango kikubwa cha asidi. Mara nyingi yanaathiri watu wanaokula vyakula vyenye kiwango kikubwa cha  nyama nyekundu au wale wenye historia ya ugonjwa wa jongo (gout).

  3. Mawe ya struvite: Mawe haya yanaonekana zaidi kwa wanawake na hutokea baada ya maambukizi ya njia ya mkojo (UTI). Yanakuwa makubwa kwa kasi na yanaweza kusababisha kuziba kwa figo.

  4. Mawe ya cystine: Haya ni aina nadra zaidi ya mawe ya figo, yanayotokea kwa watu wenye ugonjwa wa kurithi wa cystinuria, ambao husababisha mwili kutoa kiasi kikubwa cha amino asidi cystine kwenye mkojo.

Sababu za Mawe ya Figo

Sababu za mawe ya figo zinahusiana na mambo mbalimbali, ikiwa ni pamoja na:

  • Kutokunywa maji ya kutosha: Upungufu wa maji mwilini unasababisha mkojo kuwa na kiasi kikubwa cha madini, jambo ambalo linaongeza uwezekano wa mawe kuundwa.

  • Lishe isiyo sahihi: Ulaji wa vyakula vyenye kiwango kikubwa cha chumvi, sukari, na protini huongeza hatari ya kupata mawe ya figo. Kwa mfano, ulaji wa vyakula vyenye oxalate nyingi kama mchicha, lozi/njugu, na chokoleti unaweza kuongeza hatari ya mawe ya calcium oxalate.

  • Magonjwa ya mfumo wa mkojo: Magonjwa kama maambukizi ya njia ya mkojo (UTI), gout, na magonjwa ya kurithi kama cystinuria yanaweza kuongeza uwezekano wa kupata mawe ya figo.

  • Matumizi ya dawa fulani: Baadhi ya dawa kama zile zinazotibu maambukizi au kushusha shinikizo la damu zinaweza kuongeza hatari ya kuunda mawe.

Dalili za Mawe ya Figo

Dalili kuu za mawe ya figo zinatokea wakati mawe yanapotoka kwenye figo na kusafiri kwenye njia ya mkojo. Dalili hizo ni pamoja na:

  • Maumivu makali kwenye mgongo au upande mmoja wa mwili, chini ya mbavu
  • Maumivu yanayoenea kwenye tumbo au kwenye kinena
  • Mkojo wenye damu au rangi ya pinki
  • Maumivu wakati wa kukojoa
  • Kukojoa mara kwa mara au hisia ya haraka ya kukojoa
  • Kutapika na kichefuchefu
  • Homa na baridi ikiwa kuna maambukizi

Hatua za Uchunguzi

Ili kugundua uwepo wa mawe ya figo, daktari atafanya vipimo mbalimbali. Baadhi ya vipimo hivyo ni:

  1. X-ray au CT scan: Vipimo hivi husaidia kuona ukubwa na eneo la mawe kwenye figo au njia ya mkojo.

  2. Vipimo vya damu na mkojo: Husaidia kubaini kiwango cha madini kwenye mwili, maambukizi ya mfumo wa mkojo, au uwepo wa uric acid na calcium kwenye mkojo.

  3. Ultrasound: Hili ni chaguo salama la uchunguzi wa mawe, hasa kwa wanawake wajawazito.

Matibabu ya Mawe ya Figo

Matibabu ya mawe ya figo hutegemea ukubwa wa jiwe, eneo lilipo, na dalili zinazotokea:

  1. Matibabu ya maumivu: Mawe madogo yanaweza kupita yenyewe bila matibabu, na daktari anaweza kuandika dawa za maumivu au kupunguza uvimbe. Kunywa maji mengi (lita 2-3 kwa siku) kunasaidia kuyeyusha mawe madogo na kuyatoa kupitia mkojo.

  2. Matibabu ya dawa: Ikiwa mawe ni makubwa au yanazuia mkojo, daktari anaweza kuandika dawa zinazosaidia kuyeyusha mawe, kama vile dawa za kupunguza kiwango cha uric acid.

  3. Upasuaji au taratibu maalum: Ikiwa mawe ni makubwa sana au yamesababisha kuziba kwa njia ya mkojo, upasuaji unaweza kuwa chaguo bora. Taratibu hizi ni pamoja na:

    • Lithotripsy: Hii ni njia ya kuvunja mawe kuwa vipande vidogo kwa kutumia mawimbi ya sauti, ambayo baadaye hutolewa kupitia mkojo.
    • Ureteroscopy: Njia hii inahusisha kutumia kifaa maalum kuingia kwenye njia ya mkojo na kutoa mawe makubwa.

Uzuiaji wa Mawe ya Figo

Njia bora za kuzuia mawe ya figo ni pamoja na:

  • Kunywa maji ya kutosha kila siku: Kunywa lita 2-3 za maji kwa siku ili kuhakikisha mkojo una kiasi kidogo cha madini na kuzuia mawe kuundwa.

  • Kudhibiti ulaji wa chumvi na protini: Kupunguza kiwango cha chumvi kwenye chakula na kula protini kwa kiasi kunaweza kupunguza hatari ya mawe ya calcium na uric acid.

  • Kuepuka vyakula vyenye oxalate nyingi: Kupunguza ulaji wa vyakula kama mchicha, chokoleti, na lozi kunaweza kusaidia kuepuka mawe ya calcium oxalate.

  • Kula vyakula vyenye kiwango kikubwa cha calcium: Ingawa calcium inaweza kuonekana kama adui, kula calcium kwa kiasi kinachofaa husaidia kuzuia mawe ya calcium kuunda, kwa sababu inasaidia kupunguza oxalate kwenye mkojo.

Hitimisho

Mawe ya figo ni tatizo la kiafya linaloweza kusababisha maumivu makali na kuathiri maisha ya kila siku. Ni muhimu kuchukua hatua za mapema za kuzuia mawe haya kwa kunywa maji ya kutosha na kula lishe bora. Kwa wale wanaopata mawe ya figo mara kwa mara, ni vyema kufuatilia hali hii kwa karibu na kupata ushauri wa daktari mara tu dalili zinapoanza kujitokeza.

Marejeo

  1. Pearle, M. S., Calhoun, E. A., & Curhan, G. C. (2005). Urologic diseases in America project: Urolithiasis. Journal of Urology, 173(3), 848-857.
  2. Moe, O. W. (2006). Kidney stones: pathophysiology and medical management. The Lancet, 367(9507), 333-344.
  3. Rule, A. D., Lieske, J. C., Li, X., et al. (2014). The ROKS nomogram for predicting a second symptomatic stone episode. Journal of the American Society of Nephrology, 25(12), 2878-2886.
  4. Khan, S. R., Pearle, M. S., Robertson, W. G., et al. (2016). Kidney stones. Nature Reviews Disease Primers, 2, 16008.
  5. Taylor, E. N., Stampfer, M. J., & Curhan, G. C. (2005). Obesity, weight gain, and the risk of kidney stones. JAMA, 293(4), 455-462.

Maoni

Chapisha Maoni

Machapisho maarufu kutoka blogu hii

Ualbino (Albinism)

 Ualbino ni nini? Ualbino ( albinism ) ni hali ya kiafya inayotokana na mwili kukosa uwezo wa kutoa homoni aina ya melanin . Homoni hii pamoja na kazi nyingine inahusika na utoaji wa rangi ya mwili. Ukosefu wa melanin huathiri ngozi, macho na nywele.  Ualbino ni hali ya kurithi kutoka kizazi kimoja hadi kingine. Ikumbukwe kuwa  Albino sio mgonjwa bali ni mlemavu wa macho, nywele na ngozi ambavyo huathiri maisha yake ya kila siku, hata kufupisha umri wa kuishi. Nje na binadamu ualbino unaathiri pia wanyama, samaki, wadudu, nyoka, mijusi, ndege na hata mimea (kwa mimea hutokana na ukosefu wa klorofili).  Waathiriwa wenyewe nchini Tanzania waliamua kupendelea kuitwa "watu wenye ualbino" kutokana na matumizi mabaya ya neno zeruzeru katika utamaduni wa Afrika ya Mashariki ambako watu mara nyingi waliona uhusiano kati ya waathiriwa na mapepo au mizimu. Kuenea kwa Ualbino Tafiti zinaonyesha kuwa mtu mmoja kati ya 20,000 duniani ni albino, lakini kwa sababu zisizofahamika ba...
Maoni 1
Endelea kusoma

Ugonjwa wa Fistula ( Rectovaginal Fistula)

  Fistula ni nini? Fistula ni tundu lisilo la kawaida ambalo hutokana na kuungana kwa sehemu ya chini ya utumbo mpana (njia ya haja kubwa) na njia ya mkojo au njia ya uke, hivyo kumfanya mgonjwa kushindwa kuzuia haja au kutokwa na hajak ubwa ukeni.  Mara nyingi husababishwa na kujeruhiwa kwa sehemu hizo wakati wa kujifungua hasa kwa wanawake wanaozaa katika umri mdogo au wanaokosa msaada stahiki wakati wa kuzaa. Kwa mujibu wa shirika la afya duniani,  inakadiriwa kuwa wanawake zaidi ya milioni mbili kutoka Afrika na Asia wanaishi na ugonjwa huu, bila kupatiwa matibabu yoyote, kwa upande wa Tanzania wengi wamekua wakitafuta msaada kwa waganga wa jadi.   Nini Husababisha Fistula? Ugonjwa wa Fistula unaweza kusababishwa na mambo kadhaa ikiwemo yafuatayo; Majeraha wakati wa kujifungua, Maambukizi ya Mfumo wa uzazi (PID), Mgonjwa ya utumbo mpana kama vile Crohn , Saratani ya mfumo wa uzazi au utumbo mpana, Majeraha yanayotokana na ajali au upasuaji wa sehemu ya nyonga. Fi...
Chapisha Maoni
Endelea kusoma

Homa ya Mfumo wa Uzazi (Pelvic Inflamatory Disease- PID )

Homa ya Mfuko wa Uzazi ni nini? Ni magonjwa yanayompata mwanamke katika uke, shingo ya uzazi,mfuko wa uzazi, mirija ya uzazi na sehemu inayozunguka mfumo wa uzazi. Karibu asilimia 85 ya watu wanaopata homa hii hutokana na magonjwa yanayoambukizwa kwa njia ya kujamiiana, wengi wao wakiwa na vimelea vya bakteria kama vile  kisonono (gonorrhoea) , kaswende (syphilis) , klamidya n.k. Wakati mwingine mgonjwa hupata homa hii kutokana na bakteria ambao kawaida huwa wapo mwilini na hawana madhara lakini kwa sababu mbalimbali kama kupungua kwa kinga, kisukari, saratani, upasuaji, kuwa na magonjwa ya mfumo wa chakula n.k wanasababisha homa.   Dalili Maumivu makali chini ya kitovu na kiunoni, Maumivu wakati wa tendo la ndoa, Maumivu wakati wa kukojoa, Maumivu makali au kutokwa na damu nyingi wakati wa hedhi, Kutokwa na majimaji yenye harufu kali  na rangi ya njano, kijani au kahawia ukeni, Kuwa na homa jotoridi 38.3 au zaidi, Kujisikia uchovu, kichefuchefu n.k.   Sababu Homa ya...
Chapisha Maoni
Endelea kusoma